Een kijkje in het leven van een vluchtelingvrouw

Hoi allemaal,

Hier weer even een berichtje van mij. Het is inmiddels de 4e week van mijn research, en het gaat nog steeds goed. Na de frustraties over het niksdoen van vorige week is het me toch aardig gelukt me niet meer zo druk te maken over het tempo waarmee de dingen hier gaan, en heb ik het voor elkaar gekregen deze week nog een paar interviews te doen.

De interviews van deze week heb ik gedaan in Vumbi, een dorp waar vroeger een groot vluchtelingenkamp was. Veel vrouwen zijn na de oorlog in Vumbi blijven wonen, omdat ze niet meer terug konden naar hun oude dorp vanwege de etnische spanningen of het feit dat hun land was ingepikt door anderen. Ik ben bij twee vrouwen thuis geweest om hun verhaal te horen. Dit gaf een heel andere dimensie aan de interviews, omdat ik ze nu in hun eigen omgeving zag, in plaats van in Centre Amahoro zoals de vorige interviews.
Wat ik in Vumbi heb gezien en gehoord heeft me heel erg aangegrepen. Beide vrouwen leefden in armoede en hebben hun families verloren, als gevolg van de oorlog. Hun verhalen waren echt hartverscheurend, en ik heb echt mijn best moeten doen om niet in huilen uit te barsten (dat is hier niet zo gebruikelijk). Hoewel je na een poosje gewend raakt aan de armoede, aan het zien van kleine donkere, hutjes, kinderen in vieze en gescheurde kleren, vrouwen getekend door het harde werk, raakte het mij opeens heel erg toen ik besefte wat een leed er achter zoveel van deze werkelijkheid schuilgaat. Het brak m’n hart toen ik hoorde van één van de vrouwen dat er al zo vaak mensen, onderzoekers, ontwikkelingswerkers, waren langs gekomen bij haar, en hadden beloofd dat het beter zou worden, dat ze een huis voor haar zouden bouwen, maar dat er nooit wat was veranderd. Ze had van niemand hulp gekregen, en als ze nu ziek zou worden, en dus niet meer op het land van de rijke mensen kon werken om geld te verdienen, ze geen idee had hoe ze voor zichzelf en haar zoon zou moeten zorgen.
Ze wilde eerst niet dat ik binnenkwam in haar hut, want ze schaamde zich voor haar armzalige huis.
Hoewel er dus in dit dorpje negatieve ervaringen waren met onderzoekers (mensen die heel veel vragen stellen, maar wij zien er niks voor terug), wilden deze vrouwen toch in alle openheid en eerlijkheid hun verhaal met me delen. Natuurlijk wel met het gebruikelijke stoïcijnse gezicht en ogenschijnlijk emotieloze stem, maar ik merk aan het tikken van hun voet, het wegkijken, het wriemelen aan hun vingers, dat het ze pijn doet om te praten over hun leven. Eén van de vrouwen antwoordt op mijn vraag hoe ze naar de toekomst kijkt, dat ze geen hoop meer heeft dat het ooit beter wordt, zelfs niet voor haar kinderen. Ze heeft teveel ellende gezien om nog te kijken naar het goede in mensen. Dit bezorgt mij echt kippenvel…
Ik weet af en toe tijdens de interviews ook niet meer goed wat ik kan vragen zonder zelf in tranen uit te barsten. Het zorgt voor een hele vreemde verbondenheid, en ik voel een vastbeslotenheid dat ik in mijn scriptie ook deze verhalen wil laten horen, naast het positieve van emancipatie en daadkracht ook de ellende en de wanhoop moet laten zien, om te zorgen dat het nooit meer kan gebeuren dat vrouwen zo in de steek worden gelaten.
Toen ik thuiskwam, heb ik mijn emoties wel even de vrije loop gelaten: frustratie, verdriet, en vooral compassie met deze vrouwen, het besef dat ik me niet kan distantiëren van alles wat ik hier meemaak, maar dat ik hier iets mee moet, ook al weet ik nog niet helemaal hoe.

Ook hoor ik een schokkend verhaal over een van de vrouwen die ik heb ontmoet tijdens de politieke seminar twee weken geleden, die het leger opdracht zou hebben gegeven iemand te vermoorden uit haar community. Het uit de weg ruimen van ‘lastige’ mensen is niet uitzonderlijk, want het gebeurt hier nogal vaak. Uit de vele verhalen van mijn tolk (de mensenrechtenactivist, voice for the voiceless en mijn buddy) Matthieu hoor ik keer op keer over autoriteiten die regels aan hun laars lappen en de wet overtreden, politie die corrupt is, burgers die voor hun eigen rechten opkomen die met de dood worden bedreigd. Dit alles in een cultuur van straffeloosheid en onrecht, waar ik gewoon misselijk van word.

Gelukkig zijn er ook positieve verhalen, over vrouwen die zich met hart en ziel inzetten om de stem van anderen te laten horen. De enige vrouw in de colline council van Vumbi zei dat ook al wordt er vaak niet naar haar geluisterd door de mannen, ze door gaat met het verdedigen van de rechten van de vrouwen in haar community. Er is nog zoveel te doen, maar ze blijft hoop houden en doorgaan met het voorlichten van vrouwen en ze vertellen over hun rechten, en waar ze kan ze te helpen. En bij deze positieve vrouw sluit ik me van harte aan!

Liefs,
Emma